Tekst: Marc van Rossum du Chattel

Op 4 mei speelt het USConcert tijdens het herdenkingsconcert in de Domkerk een fragment uit de opera Thijl.  Slechts eenmaal eerder, in de jaren tachtig, werd het stuk uitgevoerd.

De opera Thijl werd geschreven door de Nederlandse componist Jan van Gilse, die ook verzetsheld werd. Hij begon met schrijven van de Nederlandstalige opera in 1938 en voltooide die in december 1940. Als componist weigerde hij zich aan te sluiten bij de door de Duitsers verplichte Nederlandsche Kultuurkamer. Van Gilse raakte betrokken bij het verzet en stelde samen met anderen een manifest op tegen de Kultuurkamer. Van Gilse moest daarna onderduiken. Hij overleed in 1944 na een ernstige ziekte. Zijn twee zoons werden vanwege hun verzetswerk geëxecuteerd. Van Gilse heeft ook enige tijd in Utrecht gewerkt. Van 1917 tot 1922 was hij dirigent van het Utrechts Stedelijk Orkest (USO).

Het herdenkingsconcert in de Domkerk is direct na afloop van de plechtigheid op het Domplein. Het Utrechtsch Studenten Concert (USConcert) voert een deel van de opera op. Het gaat om de Treurmuziek. USConcert heeft de opera op zijn repertoire staan omdat ze de hele opera vanaf 30 juni zullen uitvoeren in het Nationaal Militair Museum in Soesterberg.

Tachtigjarige Oorlog

Petra Sanders speelt hobo in het orkest. Zij vertelt: “De opera gaat over Thijl Uilenspiegel die voor zijn idealen strijdt, op de achtergrond van de tachtigjarige oorlog, waarbij Nederland leed onder het juk van de Spaanse overheerser. De opera is voltooid in de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijk citaat is: Het zijn de gekken die de wereld leiden.  Daardoor is de opera relevant in drie periodes, de twee oorlogen en de tijd van nu.”

Niels Hak is de slagwerker. Niels: “Ons orkest kent 85 leden, met strijkers, blazers en slagwerk. Ik ben net afgestudeerd aan het conservatorium, en omdat ik geen student meer ben, zal ik het orkest binnenkort moeten verlaten. Maar eerst wil ik nog deze opera opvoeren. We geven negen voorstellingen onder de enorme luifel van het museum. Elke vijf jaar voeren we tijdens ons lustrum een opera op. Dat doen we met professionele operazangers zoals Anthony Heidweiller, die de rol van Thijl Uilenspiegel vertolkt.”

Magnum Opus

Petra is blij met het optreden tijdens het herdenkingsconcert: “Het is heel bijzonder dat wij op zo’n belangrijk moment als 4 mei in de Domkerk mogen spelen. Ik vind het dan ook een hele eer. Met muziek kan je heel mooi emoties tonen, die voor anderen waardevol zijn.” Petra is student geneeskunde. “Het USConcert bestaat 195 jaar, en was vroeger onderdeel van het Studenten Corps. In die tijd mochten er alleen mannen lid zijn. In de jaren tachtig hebben we ons afgescheiden van het corps. Inmiddels zijn we een gemengd orkest. Het is het oudste symfonieorkest van Nederland.”

Jan van Gilse heeft zijn Magnum Opus nooit zelf gehoord. Niels: “De partituur hebben we ontdekt in het Haags gemeentelijk archief. Tijdens zijn onderduik heeft hij zijn werk steeds meegesleept, van onderduikadres, naar onderduikadres. Veel van zijn werk is in die tijd verloren gegaan, maar deze partituur is gelukkig in tact gebleven. Op de omslag staat Aan de strijders voor recht en vrijheid. Vlak voor zijn dood heeft zijn vrouw op zijn verzoek daaraan toegevoegd: en aan mijn jongens, die voor dit recht hun leven lieten. Wij hebben de partituur uitgewerkt, zodat het stuk uitgevoerd kan worden. Dat was een enorm werk.” Behalve het fragment uit de opera zal het USConcert ook nog andere stukken spelen, zoals de finale van West Side Story.

Uniek Interview

Het jaar 2018 is uitgeroepen tot jaar het Jaar van Verzet. Daarom zal direct na het operafragment een uniek interview vertoond worden met de twee kransleggers, die beiden actief waren in het Utrechts verzet. Daarnaast zijn op schermen in de kerk foto’s te zien die in de oorlog in Utrecht zijn gemaakt.

Het concert begint na afloop van de herdenking op het Domplein, om circa 20.30 uur. De toegang is gratis, maar het aantal plaatsen is beperkt.