Wie komt morgen met verhalen? – Ingmar Heytze met Asfaltfeeën in de Domkerk
Elk jaar staan er weer meer mensen op het Domplein en is de Domkerk, na afloop van Dodenherdenking, drukker bezocht. Peter Hein sloot vorig jaar zijn indringende theatervertelling af met: ‘Een Joods gezegde luidt: ‘Zolang wij ons hen herinneren, zijn ze er nog’. Herinneringen houden we in stand door verhalen te vertellen’. De woorden van Peter Hein slaan de brug naar het verhaal dat stadsdichter Ingmar Heyzte op zaterdag 4 mei met zijn band Asfaltfeeën, in de Domkerk zal voordragen.
Ingmar: ‘Alle gebeurtenissen in ons collectieve geheugen zijn verhalen die wij elkaar en onszelf vertellen. Hoe kijken we om en wat maken we van hetgeen waarnaar we omkijken?’
Samen met zijn band Asfaltfeeën houdt hij een muzikale vertelling over tijd, geheugen en verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Asfaltfeeën maakt de voordracht tot een filmische geheel.
‘De band heeft op mij een vertragend en hopelijk betekenis-versterkend effect. Het vormt een landschap voor mijn stem. Founding Father en gitarist Cor van Ingen vult aan: ‘Op 4 mei brengen we Beat Poetry. Het is voordracht met invloeden vanuit de Ambient Music, denk aan Brian Eno. Niet te zwaar, of stemmig maar verstild. De gedichten van Ingmar zijn leidend en staan op de voorgrond.’
Poëzie is een effect
Ingmars motto luidt: ‘Ik schrijf gedichten voor mensen die niet van poëzie houden. En dat is ingewikkelder dan het klinkt’, voegt hij lachend toe. ‘Toen ik vijftien was en begon met dichten, waren er mannen van zestig plus die bundels uitgaven bij Amsterdamse uitgevers als Van Oorschot en Querido. Als het die uitgever niet haalde dan stelde het direct niets meer voor. Dát is gigantisch veranderd. Denk alleen al aan Poetry slam en Spoken word. Poëzie is overal aanwezig. Er is veel meer poëzie buiten het boek dan erin. Ik vind het geregeld in de krant of in songteksten. En ja, er zijn ook gedichten waarin geen poëzie zit. Poëzie is een effect en veelvormig, zoals alle kunstvormen.’
‘Dan denk ik aan de bekende verzetspoëzie van Jan Campert; ‘Het lied der achttien dooden’. Daarbij zie je heel sterk: vorm komt voort uit functie. Het is rauw, niet mis te verstaan en het moet gezegd. Begin dit jaar zijn jonge Russische dichters in de gevangenis gezet. Hun gedachten en de vrijheid die ze namen om ze op te schrijven waren subversief. Ironisch genoeg werd hun bereik door de arrestatie vele malen groter.’
Amanda Gorman zette tijdens de inauguratie van Biden, Spoken word op de kaart. Is de voordracht met Asfaltfeeën vergelijkbaar? Ingmar: ‘Het optreden op 4 mei heeft er misschien trekken van maar ik ben in principe dichter of ‘dichter-performer’ en geen slammer of Spoken word artist. Ik heb een paar gedichten die [schatplichtig zijn aan] Hiphop maar dat maakt mij nog geen rapper. Je moet je geen genre toe-eigenen waarin je alleen even verdwaald bent. Dat is het.’
De gemene deler van de band is simpel. Cor lacht: ‘We houden allemaal van gitaren. Basaal gezien zijn we gewoon jongens met spulletjes. De kennis daarover gaat diep. Het gaat om type nummers, elpees, serienummers, gitaren, bouwjaren en kleuren.’ Op de vraag hoe het is om met een dichter te werken antwoordt Cor verrassend: ‘Ingmar is een hele goede gitarist met puike spullen. Maar er is niemand zo goed als Ingmar met het in woorden vangen van gevoelens en sferen. Zijn dictie is fantastisch. Er past veel filmmuziek onder zijn woorden. Als ik Ingmar een range basgitaartonen laat horen heeft hij direct tekst en andersom.’
Kransleggers Utrechtse verzetsfamilie
Dochter Jantina Verlaan Das van verzetsman Henk Das legt dit jaar, samen met de burgemeester de krans voor het verzet. Henk Das was één van de leiders van de Landelijke Hulp aan Onderduikers (LO) en ook de Centrale Inlichtingendienst (CID) in Utrecht, viel onder zijn gezag. Ingmar: ‘Henk Das die zich niet kon verstoppen. De soldaat die hem zag, zei: ‘Nee, er is niemand hier.’ Eén detail, dat alles uitmaakt. Maar ook de tegenstelling is interessant. Mijn vader vertelde over de WOII als ware het een jongensboek. Hij had een bajonet en sierdolk met hakenkruis erin. Opgegraven nadat de Duitsers het begroeven. Gelijktijdig moest hij in het souterrain thuis de wacht houden. Zijn ouders hadden onderduikers in huis. Zo onbezorgd was het dus ook weer niet.’
Dodenherdenking 2024
‘Naast vrij werk vind ik het leuk om in opdracht en context te schrijven. Daarom draag ik graag bij aan 4 mei. Die magische twee minuten stilte op het Domplein is op zichzelf al een kunstwerk. En een heel duidelijk teken van beschaving. Twee minuten stilte trekken een vacuüm in de stad. Opeens hoor je alleen maar duiven, de wind en een kind. Het is alles.’ Cor sluit af: ‘De gaten in de muziek’, zeggen wij, ‘de rusten en de noten die niet gespeeld worden, die doen ertoe en zorgen dat de noten die gespeeld worden schitteren.’
PS: Voor wie nog niet een dichtbundel van Heytze opensloeg, kijk op straat eens omhoog. Wie weet tref je één van zijn gevelgedichten.
